چۆن منداڵەکەت وا لێدەکەیت نوێژکردنی خۆش بوێت؟
نووسینی: جاسم موتەوەع | وەرگێڕان: پێشەوا مەحموود
چۆن منداڵەکەت
وا لێدەکەیت نوێژکردنی خۆش بوێت؟
وتی : چۆن منداڵەکەم وا لێبکەم نوێژی خۆش بوێت و ئەنجامی بدات؟
وتم: پرسیارێک لەم پرسیارە گرنگتر هەیە،
بە وەڵامەکەی من سەری سوڕما! وتی: چی لە مەسەلەی خۆشەویستی منداڵ بە نوێژەوە گرنگترە؟
وتم: پێش ئەوەی وەڵامی ئەم پرسیارە بدەینەوە، دەبێت ئەو ژینگەیە بزانین کە منداڵەکە تێیدا دەژی و لەسەر بنەمای ئەوەش دەتوانین وەڵامی پرسیارەکەت بدەینەوە،
وتی: باشە، مەبەستت لە ژینگە چییە؟
پێم وت: سەرەتا پێویستە بۆچوونی دایک و باوکی منداڵەکان بزانین دەربارەی نوێژ، پێنج شێواز و جۆر هەیە دەربارەی نوێژ.
یەکەم: دایک و باوک نوێژەکانیان ئەنجامدەدەن، جا نوێژەکە لە مزگەوت بێت یان لە ماڵەوە، و ئەمەش باشترین بارودۆخە کە هانی منداڵ دەدات بۆ نوێژکردن، چونکە منداڵ کاریگەری لەسەر ئەو شتانە دەبێت کە دەیبینێت و ئەوەی لە دایک و باوکیەوە دەیبیستێت، بە تایبەتی لە هەشت ساڵی یەکەمی ژیانیدا، ئەم منداڵە لەوانەیە هەندێک حاڵەتی بێباکی لە نوێژدا تووشی بێت، بەتایبەتی لە کاتی هەرزەکاری و چوونە ناو جیهانی هاوڕێیەنی، بەڵام ئەمانە بارودۆخی ئاسایین کە نابێت لێی بترسن، بە مەرجێک بناغەی ئیمانەکەی بەهێز بێت و، دەبێت دایک و باوک بەردەوام بن لە بیرخستنەوەی و ئاراستەکردنی بەرەو نوێژ،
دووەم: باوک نوێژ دەکات و دایک نوێژ ناکات، لەم حاڵەتەدا زۆرجار منداڵەکە بە بێبایەخی بە نوێژەکەی گەورە دەبێت چونکە ساڵانی سەرەتایی وابەستەیی بە دایکیەوە زۆرترە لە باوکی، باوکیش دەتوانێت کێشەکە چارەسەر دەکات بە دەستوەردانێکی زۆر بە یاوەریکردنی کوڕەکەی و دانیشتن لەگەڵیدا و باسی نوێژکردن، هەندێک جار هانی بدات، تا گەورە دەبێت و نوێژەکانی دەپارێزێت، یان زۆر نوێژی جەماعەتی لە ماڵەوە لەگەڵدا بکات وەک ڕاهێنانی منداڵەکە بۆ ئەوەی نوێژەکانی بکات.،
سێیەم: پێویستە دایک ئاگاداری نوێژەکانی بێت لەکاتێکدا باوک نوێژ ناکات، لەم حاڵەتەدا، کێشەکە سووکترە لە حاڵەتی پێشوو، و ئەم کێشەیە بە ئەنجامدانی چەند پلانێک چارەسەر دەکرێت کە قەرەبووی کەمتەرخەمی باوکەکە دەکاتەوە، وەک پەیوەندی منداڵ لەگەڵ باپیرە نوێژکەرەکەی ئەگەر لە یەک ماڵدا بژی، یان بەشداریکردنی منداڵەکە لە هەندێک بەرنامە و پێشبڕکێ و ڕێوڕەسمە ئایینییەکان یان لەگەڵ هاوڕێیەکی باشدا بێت و وای لێبکات نوێژکردنی خۆش بوێت.
چوارەم: ئەوەی کە هەردووکیان ڕێکوپێک نین لە نوێژەکانیاندا، وەک نوێژێکی فەرز و لەدەستدانی نوێژێکی فەرز، یان کۆکردنەوەی هەموو نوێژەکان پێش خەوتن. لەم ماڵەدا منداڵ پەروەردە دەکرێت بۆ ئەوەی حەزی لە نوێژکردن نەبێت چونکە دایک و باوکی حەزیان لە نوێژکردن نییە، بەڵام ئەم دۆخە باشترە لەو دۆخەی کە دایک و باوک هەرگیز نوێژیان تێدا نەکات، و چارەسەری ئەم کێشەیە بۆ لایەنێکی دەرەکییە کە حەزی لە نوێژی منداڵەکە بێت دەستوەردان بکات، وەک کەسێکی خزمی خۆی..
پێنجەم : کاتێک دایک و باوک نوێژ ناکەن، وە ئەمەش یەکێکە لە حاڵەتە قورسەکان کە من تووشی بووم، منداڵەکە گەورە دەبێت حەزی لە نوێژکردن نییە چونکە نەیبینیوە دایک و باوکی نوێژ بکەن لەبەردەمیدا، وە بیرمە جارێکمان لە دانیشتنێکدا بووم. بە ئازادی لەگەڵ گەنجان، بۆیە پێم وتن: "با پێکەوە نوێژ بکەین."
یەکێکیان کە تەمەنی ١٠ ساڵ بوو پێی وتم: من نازانم دەستنوێژ بگرم، بۆیە فێری دەستنوێژم کرد، دواتر وتی: منیش نوێژ نازانم؟ بۆیە فێری نوێژکردنم کرد! پاشان زانیم لە ماڵێکدا گەورە بووە کە دایک و باوکی نوێژیان نەکردووە و کەس قسەی لەگەڵ نەکردووە سەبارەت بە نوێژ، ئەوەی سەیرە دوای ئەوەی بە کۆمەڵ نوێژی لەگەڵ ئێمە کرد، وتی: پێشتر ماوەیەکی زۆر بە هیوای نوێژکردن بووم، بەڵام کەس فێری نەکردم، و دوای ئەوە بە تامەزرۆییەوە مایەوە بۆ یاوەری منداڵەکان.
پرسیارکەرەکە وتی: جیاوازی نێوان ئەم پێنج دۆخە گرنگە چونکە هەر حاڵەتێک شێوازێکی تایبەتی هەیە بۆ ئەوەی نوێژ خۆشەویست بکات بۆ منداڵان..
وتم: مەبەستم بوو کاتێک پێم وتیت پرسیارێک هەیە لە پرسیارەکەی تۆ گرنگترە، بەڵام ئەوەی ئێستا گرنگە ئەوەیە کە تۆ لە کام دۆخدایت؟
وتی: من لە حاڵەتی یەکەمدام، سوپاس بۆ خوا، بەڵام ئێمە لە بەدواداچوون بۆ منداڵەکانمان و تامەزرۆییەکەیان بۆ نوێژکردن، ئازارێکی گەورە دەبینین،
پێم وت: ئەم ئازارە سروشتییە و لەگەڵ ئێوەش بەردەوام دەبێت، چونکە نوێژ بۆ منداڵان قورسە. منداڵ لەڕادەبەدەر حەزی لە یاری و جوڵەیە و ئێمە دەیبڕین و پێی دەڵێین وەرە نوێژ بکە، ئەویش وەستاوە بۆ دەستنوێژ و نوێژ، هەر بۆیە سەرنجی دەدەیت لە کاتی نوێژدا دەجوڵێت چونکە زۆر حەزی لە یاریکردن و ژیانی ئازادانە و بەبێ سنووردارکردنە. هەروەها تێبینی دەکەیت هەندێک جار فریوت دەدات و خۆی لێ دەدزیتەوە بۆ ئەوەی نوێژ دوابخات، لەم حاڵەتەدا دەبێت شوێن بکەوی و بە نەرم و نیانی ڕێنمایی بکەیت بەتایبەت ئەگەر تەمەنی لە نێوان حەوت بۆ دە ساڵدا بوو، وە ئاگادار بن شێوازی مەرجدار، بەکار نەهێنن وەک ئەوەی پێی بڵێیت کە هەر جارێک نوێژ بکەیت دیارییەکت پێدەدەم، یان واجبکردنی نوێژی سوننەت لەگەڵ هەموو نوێژێکدا، وە شێوازی هەڕەشەکردن بەکارنەهێنیت، و پێی بڵێیت (ئەگەر نوێژ نەکەیت، خودا سزات دەدات بە ئاگر)، بۆیە ڕقی لە پەروەردگارەکەی دەبێتەوە، بەڵکو شێوازی پێشنیاری ئەرێنی لەگەڵیدا بەکاربهێنە، ئەویش ئەوەیە کە هەرکاتێک نوێژ دەکەیت پێی بڵێیت (نوێژ وامان لێدەکات هەست بە ئاسوودەیی بکەین) و ئەم دەستەواژەیە دووبارە دەکەینەوە بۆ ئەو، یان ئێمە سوود لە کاتی کۆبوونەوەی خێزانەکە وەردەگرین و وەک گروپێک نوێژ دەکەین، و دوای نوێژەکە نموونەیەکیان بۆ دەهێننینەوە لە باسی باشییەکانی نوێز،
ن: جاسم المتوع
و: پێشەوا مەحموود
